Ανάμεσα στα δύο

Οι δημιουργοί σε όλους τους χώρους της τέχνης έχουν ως έργο κοινωνικό να ανανεώνουν αδιάκοπα στα μάτια των ανθρώπων την όψη του κόσμου. Χωρίς τους ποιητές, χωρίς τους καλλιτέχνες, χωρίς τα διάφορα ρεύματα, οι άνθρωποι δεν θα ένιωθαν τη χαρά της επικοινωνίας μέσω της τέχνης.
Ένας μελετητής του έργου μου: Ο Rachid Benchaddon, κριτικός της λογοτεχνίας, ερευνητής και μεταφραστής στο Παν/μιο της Fès, στο Μαρόκο, σχετικά αναφέρει: η Μελίτα Τόκα – Καραχάλιου αγαπά ενσυνείδητα να καλλιεργεί την λατρεία ανάμεσα στα δύο: 1) την συμβατική διάταξη των στίχων και το Ιδεόγραμμα 2) η ποίησή της παίζει θαυμάσια πάνω στην διακριτική ταλάντευση ανάμεσα στο εγώ και στον άλλο 3) το μήκος των ποιημάτων και τη συντομία, 4) την Ελληνική και την Γαλλική γλώσσα.
Καθώς, λοιπόν, κινούμαι ανάμεσα σε δύο, θ’ αρχίσω να ξετυλίγω το κουβάρι της ποίησής μου με το Ιδεόγραμμα, το Σχηματικό Ποίημα.
Στο χώρο της ποίησης οι ποιητές, οι αρχιτέκτονες του λόγου, χτίζουν τα δημιουργήματά τους χρησιμοποιώντας τις λέξεις, το υλικό τους, με διαφορετικούς τρόπους. Η κάθε αρχιτεκτονική μορφή έχει τη δική της ιδιαιτερότητα, που δίνει στο ποίημα μια διάσταση διαφορετική. Έτσι, άλλη διάσταση έχει ο ομοιοκατάληκτος στίχος, διαφορετική ο ελεύθερος και ξεχωριστή το σχήμα. Στην αναζήτησή μου για νέους τρόπους έκφρασης, πιο τολμηρούς από τους παραδοσιακούς, εκφράστηκα και με το σχηματικό ποίημα το Ιδεόγραμμα, που είναι αρχαιοελληνικός ποιητικός τρόπος γραφής˙ Θεόκριτος - Σήριγξ του Πανός, Σιμίας ο Ρόδιος – Πτέρυγες Έρωτος, ο Δωσιάδας ο Κρητικός τον Βωμό, ποιήματα που σώζονται στη Παλατινή Ανθολογία. Εγώ εξέδωσα μία ποιητική συλλογή με τίτλο: Ιδεογράμματα, δίγλωσση και ένα δοκίμιο: Από τον Θεόκριτο στο λογογράφημα, το οποίο μεταφράστηκε στη Γαλλική από την Ελληνίστρια Renèe Jacquin, στο Παν/μιο της Aix-en-Provence το 1998 και εκδόθηκε σε βιβλίο στην Bourges το 2011.
Στο σχηματικό ποίημα οι συντακτικοί και ποιητικοί κανόνες ξεπερνιούνται, το σχήμα μπαίνει στην υπηρεσία του ποιητή, εναρμονίζεται με τον λόγο, μας μεταδίδει αισθητικές πληροφορίες δημιουργώντας μία οπτική πραγματικότητα. Αν έγραφα το ποίημα ακολουθώντας την καθιερωμένη γραφή θα χρειαζόταν αρκετά δευτερόλεπτα για να διαβαστεί ολόκληρο το ποίημα. Η εμπειρία, όμως, από το αντίκρισμα π.χ. του σαλίγκαρου δεν είναι μόνο στοιχείο διαρκείας αλλά και στοιχείο που παράγεται ταυτόχρονα από το σχήμα, στο οποίο υπάρχει η ιδέα του κλείνω, του περιέχω. Και οι επόμενες συλλογές μου είναι διανθισμένες με ιδεογράμματα. Άλλωστε, ο Μαγιακόφσκι σε μια διάλεξή του στο Πέτρογκραντ το 1913 λέει «δεν υπάρχει τέχνη επαναστατική χωρίς φόρμες επαναστατικές».
Σας έχω φωτοκοπιάρει κάποια από τα ποιήματά μου. Θα διαβάσω δύο: «Ο σαλίγκαρος», «Τ’ ακροθαλάσσι». Προχωρώντας θα ήθελα να πω, πως η ποίησή μου ακουμπά θεματολογικά στο ανθρώπινο «εγώ» που πραγματώνεται σε όλη του την ολότητα χάριν της δημιουργίας του άλλου, του αρσενικού, εισπραττόμενη όμως ως αλληλοπλήρωση. Αυτή η θεματική διακινείται πολλές φορές υπό μορφή ερωτήσεων, που αφορούν όχι μόνο την αστάθεια της φύσης και τις οδυνηρές της απηχήσεις επάνω στη φυσική και συγκινησιακή κατάσταση του ανθρώπινου σώματος και κυρίως του γυναικείου (Φαινώ, σελ. 33: Ας κυλούσε). Καυτά ερωτήματα, χωρίς απαντήσεις με υπαρξιακές αγωνίες ( Η νύχτα γεννιέται υγρή: Ωδή στη ζωή).
Λέει ο Rachid Benchaddou για την ποίησή μου: Η φωνή της Μελίτας Τόκα-Καραχάλιου έχει τέτοια ορμή που εκφράζει λιγότερο μια προσωπική υποκειμενικότητα από τη γενική θηλυκότητα. Τα κείμενά της αποδεικνύουν μία ευαισθησία εξαιρετικά ντελικάτη την οποία καταφέρνει θαυμάσια να ενδεικνύει μέσα από έναν διάφανο λυρισμό με νεωτερικά στοιχεία που αφήνει άλλοτε να διαφαίνεται μία λύπη, μία αγωνία (Φαινώ, σελ. 15, ένα δάκρυ).
Και έρχομαι στο τελευταίο ανάμεσα στα δύο, στην ελληνική και γαλλική γλώσσα.
Σ’ αυτό το τελευταίο θα πούμε με μεγάλο θαυμασμό, λέει ο Rachid, πως έχει κερδίσει επάξια το στοίχημα σε κάθε λογοτεχνική μετάφραση, ακριβώς για την αναδημιουργία του πρωτότυπου κειμένου (στην ελληνική) σε μία άλλη γλώσσα (τη γαλλική) χωρίς αυτή η διεξαγωγή η διγλωσσική και διαπολιτισμική να θυμίζει το κείμενο το ίδιο. Η εντύπωση που απορρέει είναι πως τα κείμενά της είναι γραμμένα απ’ ευθείας στη γαλλική γλώσσα.
Αυτή η πολυδιάστατη τοποθέτηση μέσα στο – ανάμεσα σε δύο -, προσδίδει στην ποίηση της Μελίτας Τόκα – Καραχάλιου μία ιδιαίτερη γοητεία.
Και ο Julien Kilanga Musinde, Διευθυντής Γλωσσών και Γραπτού Λόγου, στη Γαλλοφωνία λέει: Για τον Διεθνή Οργανισμό Γαλλοφωνίας έχει σπουδαιότητα ιδιαίτερη, διότι επιτρέπει  να αξιοποιηθεί η προσωπικότητα αυτής της Ελληνίδας που είναι πολίτης του κόσμου, η οποία με το έργο της είχε τη γνώση να βάλει δίπλα-δίπλα τη γαλλική και την ελληνική γλώσσα.
Στην ποίησή της υπάρχει μεταφορική αλληλοπάθεια των πραγμάτων, των όντων, των φαινομένων, η γυναίκα γίνεται ωκεανός, τα φιλιά σταφύλια, η Σελήνη τύμπανο που ηχεί, η Στιγμή, ο Ενεστώτας χρόνος που μπορεί να περιέχει μία αιωνιότητα. Ένα θραύσμα από τον κοσμικό καθρέφτη που δείχνει το άπειρο, η Αγία Στιγμή, η Υπέρτατη, η Αιώνια, η Ικέτιδα, η Αμάραντη.
Το Σώμα της Στιγμής. Ο χρόνος συλλαμβάνεται ως Στιγμιαίο γεγονός, ακαριαίο και ανεπανάληπτο. (Τόσος χρόνος σε μια στιγμή, Τόση άνοιξη, Τόσος χειμώνας. Κι αλλού: φυλακτό να φοράς την Άγια Στιγμή – Ανάφλεξη Στιγμών: και η ποίηση άλλωστε είναι μια ανάφλεξη στιγμιαία). Όλη η φύση καθίσταται το εργαλείο μου με διάφορες συνιστώσες: ήλιος, θάλασσα, σελήνη, φωτιά, για να εκφράσω τις πολλαπλές σκέψεις σχετικά με τον Έρωτα, το πεπρωμένο, την υπαρξιακή αγωνία (Ανάφλεξη, σελ. 20: Ετούτο το καράβι).
Το μικρό κοχύλι, που θυμίζει την αγνότητα, την ανθρώπινη πραότητα (Φαινώ, σελ. 25 – Κοχύλι κλειστό). Ή «το Μηδέν» σύμβολο της ακυρότητας, του τίποτα, δηλώνει τις μεταβολές του χρόνου, τη μεταφυσική αγωνία (Φαινώ, σελ. 6, 45 «Το Μηδέν»). Η ποίηση της Μελίτας Τόκα – Καραχάλιου, απέχει πολύ από το να μεταφέρει έναν οποιοδήποτε κλαψιάρη ρομαντισμό, λέει ο Rachid Benchaddou. Εκφράζει με λεπτότητα και διαύγεια τη θηλυκή ευαισθησία απέναντι στα μυστήρια της φύσης όσο και στο απρόβλεπτο της αβεβαιότητας της ζωής.

Η προσχηματική Δομή

Η θεματική της έχει μία εξαιρετική ομοιογένεια και μία θαυμάσια κανονικότητα. Υπάρχει μία ιδιαιτερότητα των στιλιστικών και τυπικών μεθόδων γραφής των κειμένων της. Θρεμμένη με την Ελληνική Λογοτεχνία, παθιασμένη με τη Σύγχρονη Γαλλική Λογοτεχνία, ανοιχτή στη Σημειολογία, μεταφράστρια, είναι κυρίως ως ποιήτρια που η Μελίτα Τόκα – Καραχάλιου αναλαμβάνει θαυμάσια την πνευματική της επιχείρηση κάτω από την ένδειξη αυτού που με ορθότητα ονομάζει «κυριαρχία των Λέξεων» (Ανάφλεξη, σελ. 69. – Μην και ξεχάσει). Ο λόγος είναι η πρώτη ύλη που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να εκφραστεί. Το άτομο που λέγεται «λέξη» κατά τον Μαγιακόφσκι, με τα γράμματα και τις συλλαβές ελευθερώνει ενέργεια, οι λέξεις περιέχουν ουσία αφθαρσίας, έχουνε πλούσιες δυνατότητες. Άλλες είναι πικρές, γλυκές, τρομακτικές, ερωτικές. Είναι όμως διαχρονικές, δεν αδειάζουνε ποτέ από το περιεχόμενό τους, είναι πάντοτε φρέσκες χωρίς ρυτίδες, με μυρωδιές διαχρονικές (Ποτέ πάντα). Αυτή η κυριαρχία ολοκληρώνεται απόλυτα στη ρητορική ύφανση του στυλ της, που αποτελείται από ορισμένες μορφές σύνταξης, όπως η Ισοταξία, ο καταμερισμός (Ανάφλεξη, σελ. 57: Όσο ξεμακραίνεις).
(Φαινώ, σελ. 53: Ξημέρωμα). Επίσης οξύμωρο (Φαινώ, σελ. 55: Άπλωσε). Και ο Julien Kilanga Musinde στην παρουσίαση της συλλογής «Αποικία Κοχυλιών» λέει: Η Μελίτα επαγρυπνεί τη λέξη. Κι η λέξη γίνεται λύχνος κρεμασμένος στη σιωπή. Τη σιωπή της λέξης». Εξ’ άλλου, προκειμένου για την στιλιτιστική της ιδιομορφία, η διαστημική οργάνωση των κειμένων εναλλάσσει τη σύντομη φόρμα με το μήκος των ποιημάτων (Κι εσύ ξοδεύεις). Σε ορισμένα ποιήματα, ο λόγος περιορίζεται σε μία καταρρακτώδη πλημμυρίδα λέξεων, που δεν είναι συνδεδεμένες και μας θυμίζει το (eut-up) των αμερικανών της Beat γενιάς του Jack Kerouac (Στην αντιπέρα όχθη). Το μήκος ενεργεί ως ισοτοπική λειτουργία της Ποίησής της, που ξεκινά από μία λέξη-θέμα, από μία συνέχεια συνεκδοχών, που παράγουν ένα αδιάσπαστο, συνεχή Λόγο.

Μελετώντας τα κείμενά της διαπιστώνουμε μία συσσώρευση του σημαινόμενου, της θάλασσας, είναι απανταχού παρούσα, σε όλο το έργο της με δύο συνεκδοχές: η πρώτη: αχανής έκταση, καλύπτει μεγάλη επιφάνεια της γης. Είναι η ιδέα της αναταραχής, δίνει εικόνες θυμού, οργής, θύελλας. Η δεύτερη είναι της μη αναταραχής που παράγει μία γαλήνη, διαύγεια, στιλπνότητα, μέθη. Η Μελίτα Τόκα – Καραχάλιου κατόρθωσε να διανοίξει, ν’ αρθρώσει μία φωνή προσωπική στο Λογοτεχνικό Τοπίο. Η στιλιστική ιδιομορφία του έργου της είναι πλούσια και έχει μία χάρη αδιαμφισβήτητη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου